γράφει η Φανούλα Αργυρού*
Εισαγωγή
Αποδεσμεύθηκαν σήμερα στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο(30.12.2020) σωρεία νέων βρετανικών πρωθυπουργικών και υπουργικών εγγράφων. Από τον ένα πρωθυπουργικό φάκελο που αποδέσμευσαν για το Κυπριακό μετά από μόνο 24 χρόνια και που αναφέρεται στη περίοδο 1995-97, επιβεβαιώνεται για ακόμα μια φορά ο πρωταρχικός ρόλος των Βρετανών. Τα κυριότερα θέματα που καλύπτει είναι οι πύραυλοι S-300, το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα, ο διορισμός του Sir David Hannay και ο ρόλος που ανέλαβε για προετοιμασία λύσης («Σχεδίο Ανάν»), η πρωτοβουλία Richard Holbrooke που ναυάγησε, η κατηγορηματική δήλωση του βρετ. Υπ, Εξωτερικών Malcolm Rifkind ότι οι δολοφόνοι των Ισαάκ και Σολωμού είναι εγκληματίες που πρέπει να προσαχθούν ενώπιον της δικαιοσύνης, οι βάσεις και άλλα. Θα αρχίσω με χρονολογική σειρά.
Richard Holbrooke– εγκατάλειψη του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος
Στις 15 Δεκεμβρίου 1995 το Φόρειν ΄Οφις ενημερώθηκε ότι ο Richard Holbrooke ίσως να σχεδίαζε πρωτοβουλία για το Κυπριακό μετά την Βοσνία. Ο Richard Beattie ελάχιστα είχε καταφέρει. ΄Όμως ο Holbrooke δεν μπορούσε να ασχοληθεί για πολύ σκόπευε να φύγει από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Αρχές Ιανουαρίου 1996, εξελίχθηκε ένα ενδιαφέρον από τον αμερικανό διπλωμάτη και Βοηθό Υπ. Εξωτερικών Richard Holbrooke(1994- Φεβρουάριος 1996) για λύση του Κυπριακού. Στις 8 Ιανουαρίου 1996 ο τότε αμερικανός πρέσβης στην Λευκωσία Richard Boucher ενημέρωσε άκρως εμπιστευτικά, τον βρετανό ομόλογό του David Madden(1994-1999) και τον Μόνιμο Αντιπρόσωπο του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο Gustave Feissell,.
Τους είπε ότι ο Holbrooke σχεδίαζε περιοδεία μόλις σχηματιζόταν η νέα τουρκική κυβέρνηση (εντός Φεβρουαρίου).. Θα τον συνόδευε ο Richard Beattie (Προεδρικός Απεσταλμένος για το Κυπριακό) πρώτα στην Άγκυρα, μετά στην Αθήνα και τέλος στη Λευκωσία. Και μόνο αν υπήρχαν γνήσιες ενδείξεις από αμφότερες τις πλευρές θα ξεκινούσε μια διαδικασία όμοια με εκείνη στο Dayton. O Boucherαμφέβαλε (για επιτυχία). Το πιο πιθανό ήταν να δεχόντουσαν να γίνουν συναντήσεις σε κάποια πρωτεύουσα όπως την Νέα Υόρκη. Στην Άγκυρα ο Holbrooke θα επιδίωκε ευελιξία στις στρατιωτικές διευθετήσεις μετά την διευθέτηση, περιλαμβανομένου του ρόλου μια διεθνούς δύναμης, εις αντάλλαγμα οι Τούρκοι να διατηρούσαν την Συνθήκη Εγγυήσεως. Στο θέμα της ΕΕ, θα επιδίωκε τουρκική συμφωνία ότι μια ομόσπονδη Κύπρος θα γινόταν μέλος της ΕΕ πριν την Τουρκία στη βάση ότι η Τουρκία σταδιακά επίσης θα γινόταν μέλος. Στην Αθήνα θα στόχευε να εξασφαλίσει συμφωνία ότι το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα θα ακυρωνόταν εις αντάλλαγμα πρόοδο για μια διευθέτηση (του Κυπριακού). Αν και δεν υπήρχε ανάγκη για άλλο διαπραγματευτή, ο Boucher είπε ότι υπήρχε επιθυμία στην Ουάσιγκτον να μπαλώσουν τις διαφορές τους με την ΕΕ που διασαλεύθηκαν στο Dayton, γι΄αυτό θα υποστήριζαν και την συμμετοχή ενός ευρωπαίου διαπραγματευτή. Οι Feissell και Madden υποστήριξαν και επαφές με τους Τουρκοκύπριους και ο πρώτος αναφέρθηκε και στις εγγυήτριες δυνάμεις ότι θα ήταν χρήσιμος ο ρόλος τους και ότι μια διαδικασία όπως στο Dayton που θα τις περιλάμβανε είχε πλεονεκτήματα. Τα Ηνωμένα Έθνη είχαν καλωσορίσει μια τέτοια αμερικανική πρωτοβουλία.
Στις 9 Ιανουαρίου 1996 ο τότε βρετανός Πρέσβης στην Άγκυρα Kieran Prendergast(*) ενημέρωσε τον βρετανό Υπ. Εξωτερικών ότι ερωτηθείς ο αμερικανός πρέσβης στην ΄Αγκυρα Marc Grossman (1995 – 1997) για τις προοπτικές επιτυχίας, του είπε ότι οι στόχοι του Holbrooke συνήθως ήσαν διογκωμένοι. Όμως αν επέστρεφε με μια δέσμη αρχών για την Κύπρο, θα ένοιωθε ότι είχε καταφέρει μια επιτυχία που θα έδιδε στον Beattieαρκετό υλικό να δουλέψει για το υπόλοιπο του 1996. Σημαντικός αμερικανικός στόχος, για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους, ήταν να διατηρείται η διαδικασία εν ζωή.
(*) Ο SirKieran Prendergast είχε προηγουμένως υπηρετήσει και στην Κύπρο και μετά την Άγκυρα τον Μάρτιο του 1997 διορίσθηκε από τον ΓΓ του ΟΗΕ KofiAnnan ως Αναπληρωτής ΓΓ για Πολιτικές Υποθέσεις (μέχρι το 2005) και ήταν άμεσα αναμεμειγμένος στην προώθηση του «Σχεδίου Ανάν». Επισκέφθηκε και τον τότε Πρόεδρο της ΚΔ μ. Τάσσο Παπαδόπουλο πριν τα δημοψηφίσματα…
Ο βρετανός ΥΠΕΞ Malcolm Rifkind δεν ήταν διατεθειμένος να αφήσει τους Αμερικανούς…
Στις 7Φεβρουαρίου 1996 ο βρετανός Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Malcolm Rifkind (1995 – μέχρι 2 Μαΐου 1997) ενημέρωσε τον βρετανό Πρωθυπουργό John Major για την ετοιμότητά του για μια περαιτέρω απόπειρα για διευθέτηση του Κυπριακού. Το πρόβλημα κράτησε πάρα πολύ, ότι είχαν (οι Βρετανοί) συνεχή κύριο και απευθείας συμφέρον μέσω των Κυρίαρχων Περιοχών των Βάσεων. Είχαν δύο εποικοδομητικά σημεία πίεσης στα ενδιαφερόμενα μέρη. Την προοπτική της κυπριακής ένταξης στην ΕΕ και την παρουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Δεν ήταν διατεθειμένος να αφήσει τους Αμερικανούς να χειριστούν το θέμα μονομερώς, με τον κίνδυνο να πιστωθούν όλη την πρόοδο, όπως έκαναν με την Βοσνία, Δεν πρότεινε ένα ρόλο μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο, που είχε πολλούς κινδύνους, αλλά ήθελε μια κοινή προσπάθεια ΗΒ/ΗΠΑ, που θα έδιδε περισσότερη κάλυψη. Ο Πρωθυπουργός ήταν υπέρ μιας σκληρότερη στάσης έναντι των ενδιαφερομένων, π.χ. ξεκαθαρίζοντας ότι ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ αποκλειόταν δίχως διευθέτηση του Κυπριακού. Δεν ήταν εναντίον ανανεωμένης προσπάθειας αλλά δίχως ψηλές προσδοκίες. Ο Rifkind ήταν έντονα πεπεισμένος για μια πρωτοβουλία για την Κύπρο παρόλες τις αντίθετες γνώμες κάποιων αξιωματούχων του. Ο Ιδιαίτερος Γραμματέας του Πρωθυπουργού εύρισκε ότι οι Αμερικανοί δεν ήσαν και τόσο ενθουσιασμένοι για μια κοινή πρωτοβουλία ΗΒ/ΗΠΑ, Τουλάχιστον ο Holbrooke το απέρριψε όταν τον είδε τέλος Ιανουαρίου στην Ουάσιγκτον… Στην Άγκυρα ακόμα δεν υπήρχε κυβέρνηση και όποια και να προέκυπτε (από τις εκλογές) θα ήταν ασταθής… Δεν υπήρχε καθαρή ένδειξη ότι ο Ντενκτάς ή ο Κληρίδης ήθελαν τόσο πολύ λύση. Ο κίνδυνος για τις βάσεις αν κάτι δεν πήγαινε ήταν πραγματικός. Ο John Major συμφώνησε να προχωρούσαν αλλά δίχως μεγάλες προσδοκίες και με επιφυλακτικότητα.
Μέσα Ιουνίου 1996 και οι Αμερικανοί ήσαν ακόμα αναποφάσιστοι. Αξιωματούχοι βολιδοσκοπούσαν με επισκέψεις, ο Holbrookeείχε αποχωρήσει προ μηνών και οι Βρετανοί παρέμειναν οι κύριοι «διαχειριστές» του Κυπριακού.
Οι πύραυλοι S-300 – Οι Βρετανοί πρωτοστατούν στην μη κάθοδό τους και καλούν Albright
Στις 14 Ιανουαρίου 1997 ο Μalcolm Rifkind έστειλε μήνυμα στη νέα αμερικανίδα Υπ. Εξωτερικών Madeleine Albright (3 μέρες πριν ακόμα αναλάβει τα καθήκοντά της) ενημερώνοντάς την για το Κυπριακό και ζητώντας κοινή γραμμή.
Της διαμήνυσε ότι ήταν πεπεισμένος το Κυπριακό πρόβλημα μπορούσε να βλάψει τα κοινά τους συμφέροντα, γι' αυτό μια περαιτέρω προσπάθεια για διαπραγμάτευση για λύση πριν να παίρνονταν οι αποφάσεις για την αίτηση ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ, ήταν αναγκαία. Της ανακοίνωσε ότι ο David Hannay, θα συνέχιζε ως oειδικός αντιπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης για το 1997 (*), θα πήγαινε στην Ουάσιγκτον για διαβουλεύσεις με όλους τους ενδιαφερόμενους ενωρίς το Φεβρουάριο. «Αλλά ήθελα να σας ενημερώσω προκαταρκτικά για τις σκέψεις μου για ένα πιθανό gameplan για τις διαπραγματεύσεις σ΄ αυτό το χρόνο, περιλαμβανομένων του ρόλου Ελλάδας και Τουρκίας… Η κούρσα των εξοπλισμών προχωρεί ανεξέλεγκτη. Η απόφαση των Ελληνοκυπρίων να αγοράσουν, ένα εξελιγμένο σύστημα αεράμυνας (sophisticated air defence system), ειδικά μπορεί να προκαλέσει μια έκρηξη. Αν και η επιβολή μιας λύσης όπως στη Βοσνία είναι απίθανο να επιτύχει, κανένας δεν πιστεύει ότι μια διευθέτηση μπορεί να πετύχει δίχως την μεσολάβηση του ΟΗΕ και διεθνούς υποστήριξης. Η λύση βρίσκεται στο τραπέζι από χρόνια. Τα δέκα σημεία που πρόβαλα το περασμένο μήνα κατά την επίσκεψη μου στην Κύπρο σχεδιάστηκαν για να την προβάλουν… Η προοπτική για εποικοδομητική βοήθεια από Ελλάδα και Τουρκία είναι απομακρυσμένη… Επομένως το βλέπω ως υποχρέωση όλων εμάς στενά αναμεμειγμένων, να κάνουμε μια προσπάθεια εντός του 1997… πριν τις κυπριακές εκλογές το 1998… Το να προχωρήσει η αίτηση ένταξης (της Κύπρου) δίχως λύση μπορεί εύκολα να οδηγήσει στην οριστική διχοτόμηση και περαιτέρω αποξένωση της Τουρκίας από την Ευρώπη και τους φιλο-δυτικούς της προσανατολισμούς… Πιστεύω ακράδαντα ότι αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί δίχως την εγκάρδια υποστήριξη και της αμερικανικής κυβέρνησης. Έτσι και η σημασία των διαβουλεύσεων μας…»
΄Εγραψε στο μήνυμά του.
(*) Ο Sir David Hannay είχε διορισθεί ως Ειδικός Αντιπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης για το Κυπριακό επί Συντηρητικής κυβέρνησης αλλά διευθετήθηκε όπως παραμείνει στη θέση του και επί της νέας Εργατικής Κυβέρνησης Tony Blair που ανέλαβε την εξουσία το Μάιο του 1997. Ο Sir Hannay παρέμεινε στη θέση του μέχρι το 2003 και είχε ενεργό ανάμειξη για το σχεδιασμό του «Σχεδίου Ανάν» κτίζοντας πάνω στις «Ιδέες Γκάλι»… Προηγουμένως είχε υπηρετήσει ως Πρέσβης και Μόνιμος Αντιπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στα Ηνωμένα Έθνη από το 1990 -1995 και επί θητείας του προωθήθηκαν τα ψηφίσματα 716/1991, 750/92, 774/1992, 789/1992, 939/1994. Περαιτέρω για το ρόλο του θα επανέλθω την ερχόμενη Κυριακή.
Τους ενδιέφερε να μην μειωθεί η τουρκική υπεροχή – παραδέχονται τις πιέσεις πάνω στην ΚΔ
Στις 17 Ιανουαρίου το Φόρειν Όφις ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό:
« Οι Ελληνοκύπριοι ανακοίνωσαν στις 4 Ιανουαρίου ότι υπέγραψαν συμφωνία με τη Ρωσία για την αγορά πυραύλων εδάφους-αέρος. Ο Πρόεδρος Κληρίδης όταν δέχθηκε τον Υπ. Εξωτερικών στη Κύπρο το περασμένο μήνα υπονόησε ότι η συμφωνία βρισκόταν σε αναμονή. Αυτά τα όπλα αν παρθούν, θα μειώσουν σοβαρά την από αέρος υπεροχή της Τουρκίας πάνω στην Κύπρο. Η Άγκυρα αντέδρασε προκαταβολικά με ξεκάθαρες προειδοποιήσεις αν αφιχθούν οι πύραυλοι.
Εμείς και οι ΗΠΑ πιέσαμε τους Ελληνοκύπριους να ξανασκεφθούν τη συμφωνία. Ο Υπ. Εξωτερικών έγραψε στον Πρόεδρο Κληρίδη. Οι ΗΠΑ έστειλαν (χαμηλόβαθμό) αξιωματούχο το Carey Cavanaugh στην περιοχή. Έπεισε τους Κύπριους και τους Τούρκους να ανανεώσουν τις προσπάθειες για ελάττωση της έντασης. Ο Κληρίδης μας διαβεβαίωσε όπως και τον Αμερικανό αξιωματούχο ότι οι πύραυλοι δεν θα αναπτυχθούν τουλάχιστον για 16 μήνες, Αυτό καθησύχασε κάπως τα πράγματα. ΄Όμως πιστεύουμε ότι ο Κληρίδης μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξή τους ακόμα περισσότερο αν ενθαρρυνθεί με πρόοδο για μια πολιτική διευθέτηση. Οι Ελληνοκύπριοι μας είπαν ότι η συμφωνία των πυραύλων μπορεί να ακυρωθεί αν επιτευχθεί διευθέτηση… Ο Υπ. Εξωτερικών έγραψε στην κα Τσιλλέρ (Τανσού ΥΠΕΞ Τουρκίας) τονίζοντας την ανάγκη για μέτρα μείωσης της ανασφάλειας και των στρατευμάτων στην Κύπρο, Επίσης ο πρέσβης μας στην Μόσχα διαμαρτυρήθηκε προς τους Ρώσους. Αυτοί είναι ανένδοτοι… Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι μπορεί να χρησιμοποιήσουν το θέμα ως άλλοθι για στασιμότητα. Ο Υπ. Εξωτερικών (ΗΒ) είναι αποφασισμένος να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις. Ο Sir David Hannay θα υποστηρίζει προετοιμασίες του ΟΗΕ για απευθείας διαπραγματεύσεις τις οποίες στοχεύουμε να βάλουμε μπροστά το πρώτο εξάμηνο του χρόνου, Οι κύριοι στόχοι είναι να εξασφαλίσουμε μια σοβαρά αμερικανική συμβολή στην προσπάθεια (ο Υπ. Εξωτερικών θα έλθει σε επαφή με τη κα Albright μόλις εγκριθεί ο διορισμός της) και να πεισθούν Ντενκτάς και Άγκυρα για μια δέσμευση για σοβαρές διαπραγματεύσεις».
Η κάθοδος των πυραύλων ακυρώθηκε, μεταφέρθηκαν στη Κρήτη. Περισσότερα στην επόμενη κάλυψη.
Σημ. Δεν ακούσαμε παρόμοιες ανησυχίες από το Φόρειν ΄Οφις για την αγορά της Τουρκίας των ρωσικών S-400.
Ο διορισμός του Sir David Hannay
Στις 10 Μαΐου 1996 το Φόρειν ‘Οφις ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό ότι ο ΥΠΕΞ θα διόριζε τον Sir David Hannay για να ετοιμάσει το πεδίο για διάλογο μεταξύ των δύο κοινοτήτων σε στενή επαφή με τους διεθνείς παίχτες. Στόχος ήταν μια διαπραγμάτευση για συνολική διευθέτηση με συμφωνία για άμεση υλοποίηση. Ο διορισμός ανακοινώθηκε στις 23 Μαΐου και ενημερώθηκε και ο Πρόεδρος Γλ. Κληρίδης προκαταβολικώς. Η βρετανική θέση (που θα προωθούσε ο Sir David Hannay) ήταν η διατήρηση της Συνθήκης Εγγυήσεων (το κόλπο ήταν να ικανοποιηθούν οι ανησυχίες των Ελληνοκυπρίων με τέτοιο τρόπο που να μην χρειάζεται τροποποίηση η Συνθήκη Εγγυήσεως), κυριαρχία να πηγάζει από τις δύο κοινότητες, εξουσίες για τα ομόσπονδα κράτη. Στις 11 5.1996 είχαν πεί στον Ντενκτάς ότι η άμεση νομιμοποίηση των τουρκοκυπριακών νόμων και ιδρυμάτων, (και όλα τα πιο πάνω) ήσαν κατορθωτά, Του είπαν, ότι οι Ελληνοκύπριοι ήσαν ευαίσθητοι στην creeping recognition (σιγανή αλλά σταθερή αναγνώριση) και ο Κληρίδης ήταν αποφασισμένος να μην φαίνεται ότι υποχωρεί σε κύρια θέματα στις διαπραγματεύσεις προτού υπάρχει συμφωνία.
Στην πρώτη του έκθεση στις 20 Αυγούστου 1996 ο Sir David Hannay σημείωσε ότι ο Πρόεδρος ‘Κληρίδης και ο Υπ, Εξωτερικών Μιχαηλίδης, ήσαν λογικά ευέλικτοι. Πολλά από τα πάρε δώσε του Κληρίδη στις συνομιλίες του Φθινοπώρου 1994 με τον Ντενκτάς (νέες διευθετήσεις για την ασφάλεια εις αντάλλαγμα με ελβετικού τύπου κυριαρχία και εκ περιτροπής προεδρία, περισσότερη γη έναντι λιγότερων προσφύγων πίσω κτλ) παρέμεναν στο τραπέζι. «Επίσης θα δεχόταν (διστακτικά) την τροποποίηση της Συνθήκης Εγγυήσεως με ορισμένες προϋποθέσεις αν γινόντουσαν δεχτές, περιλαμβανομένης της παρουσίας διεθνούς δύναμης. Φαίνεται ότι ο Κληρίδης έχει αντιληφθεί, και είναι έτοιμος να συνεργαστεί, με την ευρωπαϊκή έννοια της εποικοδομητικής ασάφειας σε σχέση με την αίτηση της Κύπρου για ένταξη στην ΕΕ και να προχωρήσει σε σοβαρές διαπραγματεύσεις πριν την συζήτηση για την ένταξη…»¨ έγραψε ο Sir David Hannay.
Δολοφονίες Ισαάκ και Σολωμού
Στις 14 Αυγούστου 1996 το πρωί ο βρετανός ΄Υπ. Αρμοστής στη Λευκωσία David Madden στο τηλεγράφημά του προς το Φόρειν ¨Οφις για τα γεγονότα της Δερύνειας στις 11.8.1996, όταν δολοφονήθηκε ο Τάσος Ισαάκ κατά την διαμαρτυρία των μοτοσικλετιστών, έγραψε μεταξύ άλλων.
« … Δύο αξιωματικοί του τουρκικού στρατού πυροβόλησαν στον αέρα και ένας πυροβόλησε τους Ελληνοκύπριους διαδηλωτές. Σε 25 λεπτά έριξαν κάπου 150-200 πυροβολισμούς. Τραυματίστηκαν εννέα ελληνοκύπριοι διαδηλωτές και δύο αστυνομικοί των βάσεων. Η συμπεριφορά του Ντενκτάς υπήρξε κατακριτέα. Έχυσε δημόσια κροκοδείλια δάκρυα για τον θάνατο του Ισαάκ, αλλά λέχθηκε ότι δέχθηκε μέλη των Γκρίζων Λύκων (300 εκ των οποίων ήσαν αναμεμειγμένοι) την Δευτέρα…»
Αργότερα την ίδια μέρα με δεύτερο τηλεγράφημά του, ενημέρωσε ότι «Τούρκος στρατιώτης μετά την κηδεία την ίδια μέρα του Τάσου Ισαάκ – του διαδηλωτή που δολοφονήθηκε την περασμένη Κυριακή – πυροβόλησε και σκότωσε τον Σολωμό Σολωμού που προσπαθούσε να σκαρφαλώσει σε πάσαλο για να κατεβάσει μια σημαία».
Εγκληματική ενέργεια οι δολοφονίες αμάχων – Να προσαχθούν ενώπιον της δικαιοσύνης
Είναι αξιοσημείωτη η αναφορά του βρετανού ΥΠΕΞ Malcolm Rifkind στο τηλεγράφημά του 15.Αυγούστου 1996 προς τον ΄Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία και τι θα έπρεπε να πει στον Ρ. Ντενκτάς, αντίγραφα του οποίου έστειλε στις βρετανικές αποστολές, Νέας Υόρκης, Ουάσιγκτον, Αθήνα, Άγκυρα, Παρίσι, Βρυξέλλες Ρώμη και άλλες.
«Στις 19 Αυγούστου στην συνάντησή σας με τον Ντεντκάς να του επαναλάβετε τις ανησυχίες μας για τον τρόπο που χειρίστηκαν οι Τουρκοκύπριοι τα γεγονότα στη Νεκρά Ζώνη Είμαστε έντονα ανήσυχοι για τα γεγονότα στη Δερύνεια. Οι ενέργειες των Ελληνοκυπρίων ήσαν προκλητικές και το έχουμε επισημάνει στις Ελληνοκυπριακές αρχές. ΄Όμως η βία που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι ήταν αρκετά δυσανάλογη και απαράδεκτη,
Καταδικάζουμε ειδικά τις δολοφονίες δύο Ελληνοκυπρίων (και το τραυματισμό άλλων). Ο πυροβολισμός αμάχων με αυτό τον τρόπο είναι εγκληματική ενέργεια. Ελπίζουμε θα ενεργήσετε ανάλογα για να φέρετε τους δράστες ενώπιον της δικαιοσύνης…» «Shooting of civilians in this way a criminal act. Trust you will take appropriate action to bring the perpetrators to justice».( Η έμφαση της γράφουσας).
Στις 17 Σεπτεμβρίου 1996 το Φόρειν ΄Οφις σημείωσε ότι ο Ντενκτάς αρνήθηκε τους ισχυρισμούς των Ελληνοκυπρίων ότι ο «υπουργός Γεωργίας» Ακίν συνδέεται με την δολοφονία του Σολωμού. Ο Κληρίδης είχε στείλει επιστολή στον Ντενκτάς με φωτογραφική μαρτυρία ότι ένας από εκείνους που σκότωσαν τον Σολωμού στις 14.8.1996 ήταν Τουρκοκύπριος «βουλευτής».
Σημ γράφουσας.1) O Sir Malcolm Rifkind είναι δικηγόρος και ενδεικτικά είδε τα γεγονότα και από νομικής πλευράς. Το 1996 ήταν ήδη QC (Queen’s Counsel) από το 1985.
2) Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις αποφάσεις του για αμφότερες τις υποθέσεις α) Solomou and Others v Turkey [2008] ECHR552 και β) Isaak v Turkey [2008] ECHR553 βρήκε υπεύθυνη την Τουρκία για την παράνομη στέρηση του ανθρώπινου δικαιώματος στη ζωή. Μια πολύ χρήσιμη σύνοψη των δύο υποθέσεων βρίσκεται στην Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου στον σύνδεσμο που ακολουθεί και στον οποίο αναφέρεται:
«Επομένως το ΕΔΑΔ αποφάνθηκε ότι αμφότερα τα θύματα δολοφονήθηκαν από πράκτορες της τουρκικής κυβέρνησης και η χρήση βίας που άσκησαν ήταν ασυμβίβαστη με το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και Θεμελιώδεις Ελευθερίες. Το άρθρο αυτό καλύπτει το δικαίωμα στη ζωή. Το Δικαστήριο επίσης βρήκε ότι η τουρκική κυβέρνηση απέτυχε να διεξάγει έρευνα για τα αίτια θανάτου και δεν έχει παρουσιάσει ενώπιον της δικαιοσύνης τους δράστες των πράξεων αυτών εις παραβίαση του άρθρου 2».
https://loc.gov/law/foreign-news/article/european-court-of-human-rights-rulings-against-turkey
3) Η αντίδραση του Malcolm Rifkind πριν 24 χρόνια πρέπει να προβληματίσει την σημερινή κυβέρνηση Αναστασιάδη για την εμμονή της σε συνομιλίες με το κατοχικό καθεστώς. Στο οποίο οι δολοφόνοι των Ισαάκ και Σολωμού όχι μόνο δεν προσάχθηκαν ενώπιον της δικαιοσύνης, αλλά χαίρουν και «θέσεων» στην ψευτο-κυβέρνηση.
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΣΗΜΕΡΙΝΗ 3/1/2021
(*) Ο Sir David Hannay είχε διορισθεί ως Ειδικός Αντιπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης για το Κυπριακό επί Συντηρητικής κυβέρνησης αλλά διευθετήθηκε όπως παραμείνει στη θέση του και επί της νέας Εργατικής Κυβέρνησης Tony Blair που ανέλαβε την εξουσία το Μάιο του 1997. Ο Sir Hannay παρέμεινε στη θέση του μέχρι το 2003 και είχε ενεργό ανάμειξη για το σχεδιασμό του «Σχεδίου Ανάν» κτίζοντας πάνω στις «Ιδέες Γκάλι»… Προηγουμένως είχε υπηρετήσει ως Πρέσβης και Μόνιμος Αντιπρόσωπος του Ηνωμένου Βασιλείου στα Ηνωμένα Έθνη από το 1990 -1995 και επί θητείας του προωθήθηκαν τα ψηφίσματα 716/1991, 750/92, 774/1992, 789/1992, 939/1994. Περαιτέρω για το ρόλο του θα επανέλθω την ερχόμενη Κυριακή.
Τους ενδιέφερε να μην μειωθεί η τουρκική υπεροχή – παραδέχονται τις πιέσεις πάνω στην ΚΔ
Στις 17 Ιανουαρίου το Φόρειν Όφις ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό:
« Οι Ελληνοκύπριοι ανακοίνωσαν στις 4 Ιανουαρίου ότι υπέγραψαν συμφωνία με τη Ρωσία για την αγορά πυραύλων εδάφους-αέρος. Ο Πρόεδρος Κληρίδης όταν δέχθηκε τον Υπ. Εξωτερικών στη Κύπρο το περασμένο μήνα υπονόησε ότι η συμφωνία βρισκόταν σε αναμονή. Αυτά τα όπλα αν παρθούν, θα μειώσουν σοβαρά την από αέρος υπεροχή της Τουρκίας πάνω στην Κύπρο. Η Άγκυρα αντέδρασε προκαταβολικά με ξεκάθαρες προειδοποιήσεις αν αφιχθούν οι πύραυλοι.
Εμείς και οι ΗΠΑ πιέσαμε τους Ελληνοκύπριους να ξανασκεφθούν τη συμφωνία. Ο Υπ. Εξωτερικών έγραψε στον Πρόεδρο Κληρίδη. Οι ΗΠΑ έστειλαν (χαμηλόβαθμό) αξιωματούχο το Carey Cavanaugh στην περιοχή. Έπεισε τους Κύπριους και τους Τούρκους να ανανεώσουν τις προσπάθειες για ελάττωση της έντασης. Ο Κληρίδης μας διαβεβαίωσε όπως και τον Αμερικανό αξιωματούχο ότι οι πύραυλοι δεν θα αναπτυχθούν τουλάχιστον για 16 μήνες, Αυτό καθησύχασε κάπως τα πράγματα. ΄Όμως πιστεύουμε ότι ο Κληρίδης μπορεί να καθυστερήσει την ανάπτυξή τους ακόμα περισσότερο αν ενθαρρυνθεί με πρόοδο για μια πολιτική διευθέτηση. Οι Ελληνοκύπριοι μας είπαν ότι η συμφωνία των πυραύλων μπορεί να ακυρωθεί αν επιτευχθεί διευθέτηση… Ο Υπ. Εξωτερικών έγραψε στην κα Τσιλλέρ (Τανσού ΥΠΕΞ Τουρκίας) τονίζοντας την ανάγκη για μέτρα μείωσης της ανασφάλειας και των στρατευμάτων στην Κύπρο, Επίσης ο πρέσβης μας στην Μόσχα διαμαρτυρήθηκε προς τους Ρώσους. Αυτοί είναι ανένδοτοι… Η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι μπορεί να χρησιμοποιήσουν το θέμα ως άλλοθι για στασιμότητα. Ο Υπ. Εξωτερικών (ΗΒ) είναι αποφασισμένος να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις. Ο Sir David Hannay θα υποστηρίζει προετοιμασίες του ΟΗΕ για απευθείας διαπραγματεύσεις τις οποίες στοχεύουμε να βάλουμε μπροστά το πρώτο εξάμηνο του χρόνου, Οι κύριοι στόχοι είναι να εξασφαλίσουμε μια σοβαρά αμερικανική συμβολή στην προσπάθεια (ο Υπ. Εξωτερικών θα έλθει σε επαφή με τη κα Albright μόλις εγκριθεί ο διορισμός της) και να πεισθούν Ντενκτάς και Άγκυρα για μια δέσμευση για σοβαρές διαπραγματεύσεις».
Η κάθοδος των πυραύλων ακυρώθηκε, μεταφέρθηκαν στη Κρήτη. Περισσότερα στην επόμενη κάλυψη.
Σημ. Δεν ακούσαμε παρόμοιες ανησυχίες από το Φόρειν ΄Οφις για την αγορά της Τουρκίας των ρωσικών S-400.
Ο διορισμός του Sir David Hannay
O ΕΒΡΑΙΟΣ Sir David Hannay
Στις 10 Μαΐου 1996 το Φόρειν ‘Οφις ενημέρωσε τον Πρωθυπουργό ότι ο ΥΠΕΞ θα διόριζε τον Sir David Hannay για να ετοιμάσει το πεδίο για διάλογο μεταξύ των δύο κοινοτήτων σε στενή επαφή με τους διεθνείς παίχτες. Στόχος ήταν μια διαπραγμάτευση για συνολική διευθέτηση με συμφωνία για άμεση υλοποίηση. Ο διορισμός ανακοινώθηκε στις 23 Μαΐου και ενημερώθηκε και ο Πρόεδρος Γλ. Κληρίδης προκαταβολικώς. Η βρετανική θέση (που θα προωθούσε ο Sir David Hannay) ήταν η διατήρηση της Συνθήκης Εγγυήσεων (το κόλπο ήταν να ικανοποιηθούν οι ανησυχίες των Ελληνοκυπρίων με τέτοιο τρόπο που να μην χρειάζεται τροποποίηση η Συνθήκη Εγγυήσεως), κυριαρχία να πηγάζει από τις δύο κοινότητες, εξουσίες για τα ομόσπονδα κράτη. Στις 11 5.1996 είχαν πεί στον Ντενκτάς ότι η άμεση νομιμοποίηση των τουρκοκυπριακών νόμων και ιδρυμάτων, (και όλα τα πιο πάνω) ήσαν κατορθωτά, Του είπαν, ότι οι Ελληνοκύπριοι ήσαν ευαίσθητοι στην creeping recognition (σιγανή αλλά σταθερή αναγνώριση) και ο Κληρίδης ήταν αποφασισμένος να μην φαίνεται ότι υποχωρεί σε κύρια θέματα στις διαπραγματεύσεις προτού υπάρχει συμφωνία.
Στην πρώτη του έκθεση στις 20 Αυγούστου 1996 ο Sir David Hannay σημείωσε ότι ο Πρόεδρος ‘Κληρίδης και ο Υπ, Εξωτερικών Μιχαηλίδης, ήσαν λογικά ευέλικτοι. Πολλά από τα πάρε δώσε του Κληρίδη στις συνομιλίες του Φθινοπώρου 1994 με τον Ντενκτάς (νέες διευθετήσεις για την ασφάλεια εις αντάλλαγμα με ελβετικού τύπου κυριαρχία και εκ περιτροπής προεδρία, περισσότερη γη έναντι λιγότερων προσφύγων πίσω κτλ) παρέμεναν στο τραπέζι. «Επίσης θα δεχόταν (διστακτικά) την τροποποίηση της Συνθήκης Εγγυήσεως με ορισμένες προϋποθέσεις αν γινόντουσαν δεχτές, περιλαμβανομένης της παρουσίας διεθνούς δύναμης. Φαίνεται ότι ο Κληρίδης έχει αντιληφθεί, και είναι έτοιμος να συνεργαστεί, με την ευρωπαϊκή έννοια της εποικοδομητικής ασάφειας σε σχέση με την αίτηση της Κύπρου για ένταξη στην ΕΕ και να προχωρήσει σε σοβαρές διαπραγματεύσεις πριν την συζήτηση για την ένταξη…»¨ έγραψε ο Sir David Hannay.
Δολοφονίες Ισαάκ και Σολωμού
Στις 14 Αυγούστου 1996 το πρωί ο βρετανός ΄Υπ. Αρμοστής στη Λευκωσία David Madden στο τηλεγράφημά του προς το Φόρειν ¨Οφις για τα γεγονότα της Δερύνειας στις 11.8.1996, όταν δολοφονήθηκε ο Τάσος Ισαάκ κατά την διαμαρτυρία των μοτοσικλετιστών, έγραψε μεταξύ άλλων.
« … Δύο αξιωματικοί του τουρκικού στρατού πυροβόλησαν στον αέρα και ένας πυροβόλησε τους Ελληνοκύπριους διαδηλωτές. Σε 25 λεπτά έριξαν κάπου 150-200 πυροβολισμούς. Τραυματίστηκαν εννέα ελληνοκύπριοι διαδηλωτές και δύο αστυνομικοί των βάσεων. Η συμπεριφορά του Ντενκτάς υπήρξε κατακριτέα. Έχυσε δημόσια κροκοδείλια δάκρυα για τον θάνατο του Ισαάκ, αλλά λέχθηκε ότι δέχθηκε μέλη των Γκρίζων Λύκων (300 εκ των οποίων ήσαν αναμεμειγμένοι) την Δευτέρα…»
Αργότερα την ίδια μέρα με δεύτερο τηλεγράφημά του, ενημέρωσε ότι «Τούρκος στρατιώτης μετά την κηδεία την ίδια μέρα του Τάσου Ισαάκ – του διαδηλωτή που δολοφονήθηκε την περασμένη Κυριακή – πυροβόλησε και σκότωσε τον Σολωμό Σολωμού που προσπαθούσε να σκαρφαλώσει σε πάσαλο για να κατεβάσει μια σημαία».
Εγκληματική ενέργεια οι δολοφονίες αμάχων – Να προσαχθούν ενώπιον της δικαιοσύνης
O ΕΒΡΑΙΟΣ Sir Malcolm Rifkind
Είναι αξιοσημείωτη η αναφορά του βρετανού ΥΠΕΞ Malcolm Rifkind στο τηλεγράφημά του 15.Αυγούστου 1996 προς τον ΄Υπ. Αρμοστή στη Λευκωσία και τι θα έπρεπε να πει στον Ρ. Ντενκτάς, αντίγραφα του οποίου έστειλε στις βρετανικές αποστολές, Νέας Υόρκης, Ουάσιγκτον, Αθήνα, Άγκυρα, Παρίσι, Βρυξέλλες Ρώμη και άλλες.
«Στις 19 Αυγούστου στην συνάντησή σας με τον Ντεντκάς να του επαναλάβετε τις ανησυχίες μας για τον τρόπο που χειρίστηκαν οι Τουρκοκύπριοι τα γεγονότα στη Νεκρά Ζώνη Είμαστε έντονα ανήσυχοι για τα γεγονότα στη Δερύνεια. Οι ενέργειες των Ελληνοκυπρίων ήσαν προκλητικές και το έχουμε επισημάνει στις Ελληνοκυπριακές αρχές. ΄Όμως η βία που χρησιμοποίησαν οι Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι ήταν αρκετά δυσανάλογη και απαράδεκτη,
Καταδικάζουμε ειδικά τις δολοφονίες δύο Ελληνοκυπρίων (και το τραυματισμό άλλων). Ο πυροβολισμός αμάχων με αυτό τον τρόπο είναι εγκληματική ενέργεια. Ελπίζουμε θα ενεργήσετε ανάλογα για να φέρετε τους δράστες ενώπιον της δικαιοσύνης…» «Shooting of civilians in this way a criminal act. Trust you will take appropriate action to bring the perpetrators to justice».( Η έμφαση της γράφουσας).
Στις 17 Σεπτεμβρίου 1996 το Φόρειν ΄Οφις σημείωσε ότι ο Ντενκτάς αρνήθηκε τους ισχυρισμούς των Ελληνοκυπρίων ότι ο «υπουργός Γεωργίας» Ακίν συνδέεται με την δολοφονία του Σολωμού. Ο Κληρίδης είχε στείλει επιστολή στον Ντενκτάς με φωτογραφική μαρτυρία ότι ένας από εκείνους που σκότωσαν τον Σολωμού στις 14.8.1996 ήταν Τουρκοκύπριος «βουλευτής».
Σημ γράφουσας.1) O Sir Malcolm Rifkind είναι δικηγόρος και ενδεικτικά είδε τα γεγονότα και από νομικής πλευράς. Το 1996 ήταν ήδη QC (Queen’s Counsel) από το 1985.
2) Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις αποφάσεις του για αμφότερες τις υποθέσεις α) Solomou and Others v Turkey [2008] ECHR552 και β) Isaak v Turkey [2008] ECHR553 βρήκε υπεύθυνη την Τουρκία για την παράνομη στέρηση του ανθρώπινου δικαιώματος στη ζωή. Μια πολύ χρήσιμη σύνοψη των δύο υποθέσεων βρίσκεται στην Βιβλιοθήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου στον σύνδεσμο που ακολουθεί και στον οποίο αναφέρεται:
«Επομένως το ΕΔΑΔ αποφάνθηκε ότι αμφότερα τα θύματα δολοφονήθηκαν από πράκτορες της τουρκικής κυβέρνησης και η χρήση βίας που άσκησαν ήταν ασυμβίβαστη με το άρθρο 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και Θεμελιώδεις Ελευθερίες. Το άρθρο αυτό καλύπτει το δικαίωμα στη ζωή. Το Δικαστήριο επίσης βρήκε ότι η τουρκική κυβέρνηση απέτυχε να διεξάγει έρευνα για τα αίτια θανάτου και δεν έχει παρουσιάσει ενώπιον της δικαιοσύνης τους δράστες των πράξεων αυτών εις παραβίαση του άρθρου 2».
https://loc.gov/law/foreign-news/article/european-court-of-human-rights-rulings-against-turkey
3) Η αντίδραση του Malcolm Rifkind πριν 24 χρόνια πρέπει να προβληματίσει την σημερινή κυβέρνηση Αναστασιάδη για την εμμονή της σε συνομιλίες με το κατοχικό καθεστώς. Στο οποίο οι δολοφόνοι των Ισαάκ και Σολωμού όχι μόνο δεν προσάχθηκαν ενώπιον της δικαιοσύνης, αλλά χαίρουν και «θέσεων» στην ψευτο-κυβέρνηση.
*Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
ΣΗΜΕΡΙΝΗ 3/1/2021
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ να γράφετε με Ελληνικούς χαρακτήρες και να είστε κόσμιοι στις εκφράσεις σας. Οποιοδήποτε άλλο σχόλιο με γκρικλις και ξένη γλώσσα θα διαγράφετε. Ευχαριστώ!